Teksty, które będą pojawiać się z mniejszą lub większą częstotliwością pod tą zakładką, szumnie i nieco na wyrost nazwaną blogiem, są przeznaczone dla początkujących tłumaczy tekstów prawnych i prawniczych oraz kandydatów na tłumacza przysięgłego.
Na początek odniosę się do dwóch podobnie brzmiących terminów zawartych w tytule. Język prawny to język, w którym sporządzono akty normatywne (np. ustawy, rozporządzenia itp.). Natomiast język prawniczy to język, którym posługują się prawnicy, na przykład dokonując interpretacji prawa (m.in. w opiniach prawnych, artykułach itp.).
Prawidłowe tłumaczenie tekstu prawnego lub prawniczego to wypadkowa wielu czynników. Poza znajomością języka docelowego i źródłowego oraz warsztatem, czyli umiejętnością tłumaczenia w ogóle, konieczna jest znajomość podstaw prawa. Bez tego ani rusz. Słownik nie wystarczy. Już wyjaśniam dlaczego.
W tekstach prawnych i prawniczych pojawia się wiele słów i zwrotów, które wyglądają znajomo i których znaczenie, lub jedno ze znaczeń, znamy. To może uśpić czujność tłumacza, który bez głębszej refleksji sięgnie po pierwszy znany mu odpowiednik. Tymczasem może okazać się, że pierwsze z brzegu znaczenie niekoniecznie musi wpisywać się w kontekst i oddawać intencje autora. W tłumaczeniu, zwłaszcza na początku drogi zawodowej, należy stosować zasadę ograniczonego zaufania do swojej wiedzy i kompetencji i sprawdzać wszystko. Polecam.
Na przykład mogłoby się wydawać, że zwrot to execute an agreement, zgodnie ze znaczeniem podanym w słowniku niespecjalistycznym i per analogiam do innych kolokacji z czasownikiem execute, znaczy to samo co zrealizować/wykonać umowę, tymczasem prawidłowe tłumaczenie to podpisać/sporządzić umowę. Różnica między podpisaniem/zawarciem umowy a jej wykonaniem jest znacząca, zatem błąd tłumaczeniowy całkowicie zmieniłby znaczenie komunikatu.
This agreement has been executed in 2 counterparts.
Niniejszą umowę sporządzono w 2 jednobrzmiących egzemplarzach.
Przykładów różnic między znaczeniem terminów w leksyce niespecjalistycznej i specjalistycznej jest całe mnóstwo. Oto kilka z nich:
• action – powództwo
The action against the general contractor was brought by the ordering entity.
Zamawiający wytoczył powództwo przeciwko generalnemu wykonawcy.
• consideration – wynagrodzenie/świadczenie wzajemne
The claimant did not receive any consideration for the services.
Powód nie otrzymał żadnego wynagrodzenia za usługi.
• damages – odszkodowanie, zadośćuczynienie
The ordering entity may seek damages in an amount in excess of contractual penalties.
Zamawiający może ubiegać się o odszkodowanie przenoszące wysokość kar umownych.
• construction – wykładnia, interpretacja (czasownik: to construe)
This agreement shall be construed in accordance to the Polish law.
Niniejsza umowa jest interpretowana zgodnie z przepisami prawa polskiego.
• service – doręczenie
An agent for service should be appointed.
Należy wyznaczyć pełnomocnika do doręczeń.
Język prawny/prawniczy bywa bardzo szczegółowy, tak jak w przytoczonym poniżej fragmencie:
Strony uzgadniają, że dla celów niniejszej umowy o zachowaniu poufności pojęciem „Tajemnicy przedsiębiorstwa” objęte są wszelkie posiadane przez Strony informacje techniczne, technologiczne, dane finansowe, ekonomiczne, handlowe, prawne, organizacyjne, a także badania, analizy, opracowania i plany dotyczące działalności Stron oraz ich klientów i partnerów, a także informacje dotyczące warunków płacy i pracy określone w umowach łączących Ujawniającego z jego pracownikami, współpracownikami oraz osobami świadczącymi na jego rzecz usługi w ramach umów cywilnoprawnych, oraz wszystkie inne informacje z wyjątkiem tych, które w chwili ujawniania lub przekazywania drugiej Stronie zostaną wyraźnie określone jako informacje nieobjęte Tajemnicą przedsiębiorstwa.
Niekiedy bywa natomiast mało konkretny (należyta staranność, niezwłocznie). Zarówno tę precyzję, jak i niedoprecyzowanie należy oddać w tłumaczeniu i oprzeć się pokusie doprecyzowania lub generalizowania.
Dlaczego słownik nie wystarczy? Przyzwoity słownik terminologii prawniczej to jedynie punkt wyjścia. Samo poszukiwanie odpowiedników to proces wieloetapowy. Po wstępnych poszukiwaniach w słowniku dwujęzycznym przychodzi kolej na weryfikację definicji w słowniku jednojęzycznym i innych źródłach, a następnie szukanie potwierdzenia we właściwym kontekście.
Nieocenioną pomocą jest lektura tekstów specjalistycznych w obu językach. Jest to zarówno długoterminowa inwestycja w rozwój zawodowy, jak i doraźna pomoc przy realizacji konkretnego zlecenia.
Jak w każdej dziedzinie w prawie występuje wiele terminów nieposiadających ekwiwalentu, które wymagają tłumaczenia opisowego, a słowniki niekiedy podają odpowiednik mniej lub bardziej zbliżony. Na przykład dość powszechnie stosowanym tłumaczeniem słowa prokurent na język angielski jest proxy. Tymczasem proxy to ktoś upoważniony do wykonywania prawa głosu w imieniu innej osoby. Natomiast prokurent to osoba upoważniona do bardzo szeroko rozumianej reprezentacji spółki. W tym wypadku, aby nie uronić części znaczenia, należałoby zastosować tłumaczenie opisowe, na przykład registered (ponieważ prokurent wpisany jest do KRS) holder of general (ze względu na zakres uprawnień) power of attorney.
Wkrótce część druga. Stay tuned.
